Afyon İş Hukuku
Tüze (Özet) : Tüze, her şeyden önce bir düzen demektir. Ama hukukun öngördüğü düzen, gerçekten gerçekleabat bir düzen değildir. Tüze, topluluk içre insanoğluın fiilen elbette davrandıklarını değil, elbette davranmaları icap ettiğini gösterir. Tüze, kendisine uyulmak ve uygulanmak muhtevain vardır. Türe değeri zımnında, insanoğlu arası ilişkileri bir düzene katmak, içtimai yaşamın gerçekleşmesini elde etmek icap. İnsanlara, “Bana uy; Beni gerçekleştir” buyruğu ile seslenir. Tüze düzeni, doğduğu andan itibaren kişinin içinsına ikrar edilmesi ve uyulması gereken, mutlaka gerçek kurallar olarak çıkar. İnsan, özgür bir varlıktır ve iradesini hukukun buyrukları doğrultusunda kullanabileceği kadar, onlara aykırı bir yönde de kullanabilir. Bu nedenle topluluk içre insanoğluın biçimci ve davranışlarının hukuk kurallarına uymaması, her gün mümkündür. “İşte hukuk, beşer davranışlarını değerlendiren, çıkar çatışmalarına çözüm getiren kurallardan, normlardan meydana gelen bir mekanizma, bir bütündür.” İnsan-beşer, beşer-huy ilişkilerinin insanlığın hissedar çıkarı ve huzuru muhtevain evrensel ilkelerle güvence altına aldatmaınmasıdır. Tüze, insaniyet seviyesi muhtevain göstergedir. Hukukun temeli, kaynağı üzerine birsonsuz kuruntu ortaya atıktır. Bunlar kaynağı: tanrı, sınıf çıkarları, topluluk sözleşmesi, huy ve insanoğlu olarak tamlayan reylerdir. Tüze Nedir Tüze, toplumun umumi menfaatini veya fertlerin ve toplumun hissedar iyiliğini elde etmek için konulan ve amme gücüyle desteklenen kaide, kazı ve seçimın kâffesidür. Elan münteşir bir tanılamamıyla hukuk, adalete yönelmiş içtimai evetşyalnız düzenidir. Tüze Kelime Valörı Tüze kelimesi Arabi “kazı” kökünden hasılat ve kazı kelimesinin çoğmehabetli olarak bilinmektedir (galat-ı meşhur). Arapçda “kazı” kelimesinin çoğmehabetli “beddua’kak”tır. Türk Kıstak Kurumu’na göre hukuk kelimesi, “Toplumu düzenleyen ve devletin yaptırım güçlükleü belirleyen yasaların kâffesidür”. Bunun haricinde hukukun “haklar” fehvaı da vardır. Mecazi anlamda ise, ahbaplık, hukuk fehvaında da kullanılır. Beceri Valörı Tüze dönemden döneme değiştiği muhtevain hala doyurucu bir tanılamam kuruluşlamamıştır. Kant “Tüzeçular hala hukukun tanılamamını aramaktadırlar” der. Günümüzde en çok ikrar edilen tanılamamı ise: “Belli bir zamanda mukannen bir toplumdaki ilişkileri düzenleyen ve uyulması talih zoruna (müeyyide) bandajlanmış kurallar kâffesidür.” Ilmî bir disiplin olarak hukuk, kendi içre esas olarak ikiye ayrılır. Umumi olarak hukukun zevat arası ilişkileri bap düz kısmına Özel Tüze, zevat ile talih veya devleti oluşturan kurumlar arası ilişkileri düzenleyen kısmına ise Umum Hukuku adı verilir. Bu kocaoğlanrım roma hukukundan kalma bir ayrımdır (ius privatum-ius publicum). Medeni Tüze, Tecim Hukuku ve Devletler Özel Hukuku özel hukukun, buna mukabele Kanunuesasi Hukuku, Ceza Hukuku ve İdare Hukuku amme hukukunun serlıca alt dallarıdır. Tüze Kuralları ve Özellikleri Hukuku sair toplumu aranjör kurallar olan örf ve adetler, gelenekler ve dinlerden kocaoğlanran özellik talih aracılığıyla güvenceye aldatmaınmış ve cebri yaptırımlara iye olmasıdır. Tüze kuralları beşer davranışlarını düzenler ve bulunduğu toplumun değer hükümlarını taşır. Soyutluk ve genellik özelliği sebebiyle menent nitelikteki kamu durumlarda uygulanması sağlanır. Yaptırım (Müeyyide) Tüze düzında yaptırım amme gücü ile uygulanır. Hukuka uymayı zorlama, uymayanları cezalandırma ve uyulmadığı durumlardaki zararları en aza indirmek muhtevain kullanılır. Tüze düzenini sağlamayı ve korumayı yalnızçlayan yaptırımlar gene hukuk düzeninin öngördüğü şekilde yerine getirilir. Maddi ve tinsel yaptırımlar olarak ikiye ayrılır. Maddi yaptırımlar hukuka aykırı durumlarda uygulanırken tinsel yaptırımlar bu durumları hapsetmek muhtevain kullanılır. Ceza hukukunda ölüm, hapis ve kazanç cezaları; anayasa hukukunda siyasetten men, fırka mantinota; vergi hukukunda vergi ve kaçıntıçılık cezaları kadar değişkin hukuk dallarında değişkin yaptırımlar vardır. Hukukun Dayanağı Hukukun dayanağı ile ilgili çeşitli dönemlerde kuramlar üretilmiştir. Bunları sıralamamız gerekirse; bilinçi bir irade olarak gkalıntı kuramlar, irade dışı olarak gkalıntı kuramlar ve pozitivist kuramlar. Bu kuramların bazenlar felsefik değil ortaya konduğu devrin problemlerını çözmek veya politik reyleri hukuk biliminde dile getirme ihtiyacından ortaya çıkmıştır. İdesi ve ideali türe olan hukuk, umumi olarak şu şekilde tanılamamlanabilir: “Tüze, adalete yönelmiş içtimai bir evetşyalnız düzenidir.” Bu tanılamamdan, hukukun üç ayrı fonksiyonu yerine getirdiğini görmekteyiz. Bu fonksiyonlar düzen, teamül yarar ve adalettir. Hukukun Toplumdaki Fonksiyonları 1. Düzen Fonksiyonu Hukukun bu fonksiyonu ile anlatılmak maksut, hukukun içtimai yaşamı düzenleyip insanoğluın pasış ve güvenlik içre bir arada evetşamalarını sağlamaktır. 2. Pratik Yarar (Sosyal İhtiyaçların Huzurlanması) Hukukun teamül amacını, içtimai gerçeklik belirler. Tüze bu fonksiyonu ile topluluk içre canlı insanoğluın, birbirleri ile düşünmek zorunda oldukları ilişkilerini ve biyolojik, psikolojik bir varlık olarak insanın kuruluşsından meydana gelen ihtiyaçlarını içinlamaya çaldatmaışır. Tüze bu fonksiyonu ile veladet, muta nikâhı, ölüm vb. önemli biyolojik olayları da çeşitli hükümlerle düzenler. Hiçbir hukuk düzeni yaşamın esas gerçeklerini görmezden gelemez. Tüze düzeni, insanın natürel kuruluşsına ve bundan ileri gelen ihtiyaçlarına muvafık tutulmak zorundadır. Tüze önemli ölçüde, hesaplı gerçeklere de sadıkdır; hesaplı gereksemelara uymalı ve onları içinlamalıdır. 3. Türe Tüze bu fonksiyonu ile mukannen bir düzenleme altına aldığı içtimai ihtiyaçları, özü salt bir müsavat düşüncesi olan türe ölçüsüne vurarak sadık kimliğini kulaklıır. Hukukun idesi ve ideali adalettir. En gücük tanılamamıyla türe, “bir müsavat düşüncesi”dir. “Türe, nesnel (objektif) ve öznel (sübjektif) tutulmak üzere dü değişkin anlamda kullanılır. Türe esasen ahlâki bir kavramdır; Bu kapsamda, fazilet, fazilet fehvaında ferdî bir özelliği deyimler. Insan her gün haklı olana yönelir, her insana kendine düşeni ödemek uğrunda daimî ve değteamülmez bir çaba gösterir. İşte bu biçimci ve çabayı gösteren türe, özne (süje) ile ilgili oluşundan ötürü öznel (sübjektif) türe olarak nitelenir. Bir fazilet olan öznel adaletin haricinde ve ondan önce nesnel (objektif) bir türe mefhumı vardır. Nesnel türe, kişinin bir özelliğini değil, kişilerin müşahhas durumlarda gerçekleştireceği münasebet biçiminin bir özelliğini deyimler. İşte hukuk düzında hukuki değer olarak kal konusu olan türe de, bu nesnel anlamda adalettir. Çünkü hukuk, insanoğlu arası ilişkileri biçimlendiren, onlara görünür ve vergilanabilir bir düzen veren, bu amaca yönelen normlar kâffesidür.” Maşer muhtevaindeki davranış ve ilişkilerin değerlendirilmelerini muhtevaermiş kurallar kamuü olarak hukuk, bu değerlendirmelerde türe ölçüsünü kullandığı ve yönetmek yerinde bulunmuş olduğuna göre, adaletin böylece, hukukun da bir değerlendirilme ölçüsü olacağı doğaldır. Tüze normlarında türe acaba ne ölçüde yansıtılmıştır ? Mevcut hukuk ne denli adaletlidir ? İşte burada yasa üstü türe mefhumı ortaya çıkmaktadır. Bu, tüm hukuk sistemine ve sistemlerine egemen bulunan, nesnel ve salt bir değer niteliğindeki adalettir. Tüze bir topluluk düzenini muhtevaerir. Hukukun varlık nedeni de adalettir; lüzum mevcut düzeni beklemek, gerekse onu değteamültirmeyi meşrulaştırmak muhtevain her gün adalete servurulur. Nesnel ve yasa üstü türe hukukta içinmıza oturmuş hukuk düzenlerinin birincil örneği, olması gereken hukuk fehvaında hukuk idesi olarak çıkar. Bu niteliği ile türe, mevcut hukuk düzenlerinin kendisine muvafık olup olmadığı açısından bir değer ve yorum ölçüsü olur. Yine bu özelliği ile türe, aynı zamanda hukukun idealidir. Hukukun gerçekleştirmek amacını güttüğü şey adalettir. Birbirleri ile pozitif ve negatif içinlıklı ilişkilerde bulunan bu üç fonksiyon denge içre olduklarında, adil bir hukuk düzeninin gerçekleşmesi sağlanır. Uygun olarak tüm hukuk normları bu üç fonksiyonu da kapsar. Sonuç olarak hukuk, hem adaleti gerçekleştirecek, hem içtimai evetşyalnız uyacak, hem de bu içtimai yaşamın pasış içre sürebilmesi muhtevain bir düzen görünümünü sağlamaya çaldatmaışacaktır.